Εικόνες απείρου κάλλους από το Καζακστάν μας φέρνει η ταινία Shiza της Gulshat Omarova, που αποφάσισε να κάνει το μεγάλο άλμα από την ηθοποιία στη σκηνοθεσία. Αρωγό στην προσπάθειά της είχε τον έμπειρο σκηνοθέτη Sergei Bodrov (Ο Αιχμάλωτος του Καυκάσου) που ανέλαβε την παραγωγή και συνεργάστηκε μαζί της στη γραφή του σεναρίου.
Ο Μουσταφά είναι ένα 15χρονο παιδί που φέρει το παρατσούκλι Shiza (από το σχιζο-φρενής). Προσλαμβάνεται από τον φίλο της μητέρας του ως σκάουτερ για την εύρεση πυγμάχων σε παράνομους αγώνες μποξ. Η ζωή του όμως αλλάζει άρδην όταν ένας βαριά χτυπημένος πυγμάχος, πριν ξεψυχήσει, του ζητάει να παραδώσει ένα χρηματικό ποσό στη γυναίκα και τον γιο του. Αυτός όμως δεν περιορίζεται μόνο στην εκπλήρωση της υπόσχεσής του. Ερωτεύεται τη γυναίκα και αναλαμβάνει τον ρόλο του πατέρα και του…συζύγου.
Το φιλμ μας μεταφέρει στο Καζακστάν της δεκαετίας του ’90 και στα πέτρινα χρόνια που ακολούθησαν μετά την ανεξαρτησία από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Μέσα σ’ αυτό το νεοσύστατο κράτος, το ring των αγώνων πυγμαχίας αντανακλά την κοινωνική πραγματικότητα. Οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για συναισθηματισμούς, κι έτσι κάθε ανθρώπινη σχέση και λογική υποτάσσεται στο νόμο της ζούγκλας, του εξουσιαστή από τη μια και του καταπιεζόμενου από την άλλη. Υπάρχει ανεργία (εργάτες που δέχονται να πυγμαχήσουν με επαγγελματίες μποξέρ για ένα κομμάτι ψωμί), πείνα (ο θείος του Μουσταφά ζει από την κλοπή καλωδίων της ΔΕΗ) και εκμετάλλευση (ο μαφιόζος ιδιοκτήτης του ring, ο γιατρός που για ‘φακελάκι’ δέχεται τρόφιμα).
Σ’ αυτό το περιβάλλον ζει και ο Μουσταφά. Αν και αμούστακος ακόμα καλείται να σεβαστεί και να ακολουθήσει τον κανόνα ο θάνατος σου, η ζωή μου. Κι επειδή αυτός ο κόσμος είναι σκληρός δεν του αφήνονται περιθώρια για ξεγνοιασιά και παιγνίδι. Ποτέ δεν τον βλέπουμε στο σχολείο με συνομήλικούς του. Γιατί όμως ο Μουσταφά έχει το παρατσούκλι Shiza (σχιζοφρενής); Επειδή γυρίζει την πλάτη στο κατεστημένο και δεν υπακούει στον τρόπο ζωής που του επιβάλλεται. Ερωτεύεται την χήρα και αναλαμβάνει την προστασία αυτής και του παιδιού της. Έχουμε λοιπόν σε αντιπαραβολή το μοντέλο του στοργικού πατέρα που υποδύεται ο Μουσταφά και του μοντέλου του σκληρού πατριού του Μουσταφά.
Το Shiza θυμίζει το Les Quatre cents Coups (Τα 400 Χτυπήματα) του François Truffaut αλλά και το Sweet Sixteen (Γλυκά Δεκάξι) του Ken Loach. Οι ερμηνείες των δύο ανηλίκων, του Μουσταφά (Oldzhas Nusupbayev) και του Sandzhik (Hurtaj Kanagat) είναι περίφημες, κι αυτό γιατί είναι στην πραγματικότητα ορφανά και δεν χρειάστηκαν πολλές υποδείξεις για να μπουν στο πετσί των ρόλων τους. Επίσης η φωτογραφία του Khasan Kydyraliyev είναι έξοχη αφού αποτυπώνει θεσπέσια το άγριο στοιχείο των αχανών στεπών του Καζακστάν. Αν οι σκηνές του μποξ καταγράφηκαν με πολύ ρεαλιστικό τρόπο, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκαν αληθινοί μποξέρ που όπως σχολιάζει η σκηνοθέτης ήταν καλοί αθλητές αλλά πολύ κακοί ηθοποιοί…εννοώντας ότι τα χτυπήματα ήταν αληθινά.
To Shiza είναι ένα κυνικό σχόλιο πάνω στις κοινωνίες που ωθούν παιδιά πρόωρα στην ενηλικίωση, σκληρά εργαζόμενα σε φανάρια, ταβέρνες, εργοστάσια…παντού.
