Η ιδανική πολιτεία για τον Πλάτωνα
Ο Πλάτωνας, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της ολιγαρχίας, ισχυριζόμενος ότι λίγοι άνδρες και γυναίκες διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα για να φέρουν σε πέρας την επιτυχή διαχείριση των κοινών. Στο 4ο βιβλίο της Πολιτείας, ο Σωκράτης συνδιαλέγεται με τον Αδείμαντο, και του αναφέρει ότι μια πόλη κυβερνάται σοφά όταν δίνεται έμφαση στην ορθή σκέψη, την “ευβουλία“. Και αφού η ορθή σκέψη δεν μπορεί να προέλθει από την “αμάθεια“, επιβάλλεται ένα επίπεδο μόρφωσης/γνώσης, η “επιστήμη“. Η γνώση όμως αυτή, δεν μπορεί να συγχέεται με την κατάρτιση την επαγγελματική, τη γνώση επάνω σε μία τέχνη/επάγγελμα. Γι’ αυτό και στην ιδανική πολιτεία του Πλάτωνα, μόνο μια μικρή κάστα εύπορων πολιτών αναλαμβάνει τη λειτουργία του κράτους, οι λεγόμενοι “φύλακες“, με προεξάρχοντα έναν φιλόσοφο-βασιλιά.
Ο Πλάτωνας σε κείμενα της ύστερης ωριμότητάς του, αναθεώρησε την πεποίθησή του ότι η ιδανική πολιτεία πρέπει να διοικείται από έναν φιλόσοφο-βασιλιά, προκρίνοντας ως βέλτιστη πολιτική στάση την αμέριστη προσήλωση όλων των πολιτών στους νόμους του κράτους. Στους διαλόγους Πολιτικός (≈366/2 π.Χ.) και Νόμοι (≈360-348 π.Χ. – ανολοκλήρωτος λόγω του θανάτου του), αποδέχεται ότι δεν είναι λειτουργική η διοίκηση μιας πολιτείας από έναν φιλόσοφο-βασιλιά, ούτε από μία μικρή ελίτ. Ανασκευάζοντας, τοποθετείται υπέρ της θέσπισης ενός κορμού νόμων που θα διαπνέονται από την αρχή του κοινού συμφέροντος όλων των πολιτών. Οι νόμοι αυτοί, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, πρέπει να προκύψουν εθελοντικά, να προσβλέπουν στην πνευματική καλλιέργεια της κοινωνίας στο σύνολό της, και να αποτελούν θέσφατο.
Η ιδανική πολιτεία για τον Αριστοτέλη
Ο Αριστοτέλης, γόνος κι αυτός αριστοκρατικής οικογένειας, ενστερνίζεται τα παραπάνω επιχειρήματα του δασκάλου του Πλάτωνα (Ηθικά Νικομάχεια). Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ο άνθρωπος είναι από τη φύση του “πολιτικό ον“, και ως εκ τούτου η κοινότητα (η πόλις) υπάρχει εκ φύσεως και όχι ως αποτέλεσμα συμβιβασμού, πράγμα που ισχύει και για τις μορφές εξουσίας εντός της κοινότητας. Στα Πολιτικά ΙΙΙ, αναφέρει ότι η μέγιστη συνεισφορά του ατόμου μπορεί να προέλθει από την “αρετή” και τη “φρόνηση“, γι’ αυτό και οι κυβερνητικές θέσεις πρέπει να καταλαμβάνονται από αυτούς που κατέχουν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Η παιδεία και η καλλιέργεια του πνεύματος είναι καταλυτικής σημασίας για να προσεγγιστεί η απαιτούμενη ψυχική ανάταση. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, την εξουσία πρέπει να την έχουν οι αρτιότερα μορφωμένοι, δηλαδή οι εύποροι και η αριστοκρατική τάξη. Σημειωτέον, ότι η παιδεία στην αρχαιότητα εξαρτιόταν από την οικονομική ευχέρεια του καθενός, και ήταν σχεδόν αποκλειστικό προνόμιο των πλουσίων.
Υπέρμαχοι της Δημοκρατίας
Περικλής
Θεμιστοκλής
Θουκυδίδης
Αναξαγόρας
Ηρόδοτος
Πρωταγόρας
Σοφοκλής
Αριστοφάνης
Δημοσθένης
Δημόκριτος
Λυσίας
Σόλωνας (αν και προερχόταν από αριστοκρατική οικογένεια)
Υπέρμαχοι της Ολιγαρχίας
Πλάτωνας
Αριστοτέλης
Θηραμένης
Κριτίας
Ξενοφώντας
Χαρμίδης
Ερατοσθένης
