Η αυτοκρατορία των Μάγια κάλυπτε σε έκταση μια περιοχή που περιλάμβανε μέρος του νότιου Μεξικού, της Γουατεμάλας, του Μπελίζ, της Ονδούρας και του Ελ Σαλβαδόρ.
Προκλασική Περίοδος (2000-250 π.Χ.)
Κλασσική Περίοδος (250 π.Χ.-900 μ.Χ.)
Μετακλασική Περίοδος (900 μ.Χ.-1524 μ.Χ.*)
*άφιξη των Ισπανών κονκισταδόρων
Ο κινητήριος μοχλός του πολιτισμού των Μάγια ήταν η γεωργία. Η τεχνογνωσία που είχαν αποκτήσει τους επέτρεπε να καλλιεργούν τη γη τόσο στις πεδιάδες όσο και σε εδάφη με μεγάλο υψόμετρο χρησιμοποιώντας προηγμένα αρδευτικά έργα. Η εξασφάλιση ότι οι σοδειές θα ήταν αποδοτικές ήταν ζωτικής σημασίας για την ευμάρεια του πληθυσμού που αριθμούσε μερικά εκατομμύρια. Καλλιεργούσαν καλαμπόκι, φασόλια, τσίλι, κολοκύθες και κακάο. Επεξεργάζονταν το βαμβάκι με το οποίο έφτιαχναν περίτεχνα υφάσματα για τον ρουχισμό τους και είχαν εξημερώσει τη γαλοπούλα όχι μόνο για διατροφικούς λόγους αλλά και για τα πούπουλά της ως διακοσμητικό στοιχείο της εμφάνισής τους.
Η αυτοκρατορία τους αποτελούταν από διάσπαρτα βασίλεια οι ηγεμόνες των οποίων διατηρούσαν δεσμούς αίματος ή είχαν κάνει συμφωνίες ειρήνης και συμμαχίας σε περίπτωση επιθέσεων. Κάθε βασίλειο έδρευε σε μία πρωτεύουσα και είχε υπό τη διοίκησή του πολλές μικρές πόλεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά την πτώση της Αυτοκρατορίας των Μάγια, την υποδούλωσή τους από τους Ισπανούς και τον αποδεκατισμό τους από τις νεόφερτες ευρωπαϊκές ασθένειες, μεγάλος αριθμός Μάγια επέζησαν. Εξακολουθούν μέχρι σήμερα να μιλούν τη γλώσσα τους και να κρατούν ζωντανά τα ήθη και έθιμά τους.
Η χρυσή εποχή του πολιτισμού των Μάγια τοποθετείται μεταξύ 400-800 μ.Χ. κατά την οποία ανεγέρθηκε μεγάλος αριθμός επιβλητικών κτισμάτων και πυραμίδων.
Τα ημερολόγια των Μάγια
Οι Μάγια είχαν τρία ημερολόγια: το Haab, το Tzolkin και το Long Count (Μακροπρόθεσμο).
Το Haab ήταν το ηλιακό ημερολόγιο και όριζε τις γιορτές, όπως ακριβώς και το σύγχρονο ημερολόγιο. Ο χρόνος ήταν διαιρεμένος σε 18 μέρη (Uinals). Κάθε ένα είχε 20 ημέρες. Περιλάμβανε και μια μικρή περίοδο πέντε ημερών που ονόμαζαν Uayeb, φτάνοντας έτσι σε σύνολο τις 365 ημέρες (18×20+5). Το πενθήμερο του Uayeb θεωρούνταν περίοδος κακοτυχίας γι’ αυτό και τις αποκαλούσαν “μέρες χωρίς ψυχή“. Πίστευαν ότι όποιος γεννηθεί αυτές τις μέρες θα είναι κακότυχος και φτωχός για όλη του τη ζωή.
Το ημερολόγιο Tzolkin χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για τις θρησκευτικές ιεροτελεστίες. Η διάρθρωσή του βασίζεται σε έναν μηχανισμό που περιπλέκει ονόματα ημερών με αριθμούς. Είχε είκοσι μέρες, κάθε μία από αυτές είχε ένα συγκεκριμένο όνομα. Ξεκινούσαν να τις ζευγαρώνουν αυξητικά με αριθμούς από το 1-13. Έτσι έχουμε:
πρώτο όνομα ημέρας – 1
δεύτερο όνομα ημέρας – 2
… δέκατο τρίτο όνομα ημέρας – 13
Στο 13 σταματούσαν και ξανάρχιζαν από το 1 με την αμέσως επόμενη μέρα από τις 20. Έτσι έχουμε:
δέκατο τέταρτο όνομα ημέρας – 1
δέκατο πέμπτο όνομα ημέρας – 2 … κτλ.
Ο χρόνος στο ημερολόγιο Tzolkin είχε 260 ημέρες. Ορισμένοι ερευνητές συσχετίζουν αυτή τη χρονική περίοδο με την ανθρώπινη εγκυμοσύνη.
Ούτε το ημερολόγιο Haab ούτε αυτό του Tzolkin μετρούσαν τον χρόνο με ιστορική αναφορά, με βάση δηλαδή την πρώτη ημέρα της ύπαρξής τους. Το Long Count ημερολόγιο (Μακροπρόθεσμο) είχε αυτή τη λειτουργία και ως αφετηρία είχε την 11ⁿ Αυγούστου του 3114 π.Χ.. Βασιζόταν σε πέντε χρονικές περιόδους. Το Kin αντιστοιχούσε σε 1 ημέρα. Το Uinal είχε 20 kins (20 μέρες). Το Tun είχε 18 uinals (360 μέρες). Το Katun είχε 20 tun (7.200 μέρες/20 χρόνια). Τέλος το Baktun είχε 20 katun (144.000 μέρες/400 χρόνια).
Οι Μάγια πίστευαν ότι ο χρόνος κάνει έναν αέναο κύκλο. Κάθε φορά που τελειώνει ένας ξεκινάει ο επόμενος. Αυτό το “τέλος” το είχαν προσδιορίσει σε δεκατρία Baktun, δηλαδή σε 1.872.000 ημέρες ή σε ≈5.126 χρόνια. Η φρενίτιδα που επικράτησε λοιπόν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης τον Δεκέμβριο του 2012 για επικείμενο τέλος του κόσμου όπως το προέβλεπε το ημερολόγιο των Μάγια, ήταν πολύ απλά ένα επικοινωνιακό τρυκ. Χρησιμοποιήθηκε για την αύξηση της τηλεθέασης, ως μέσο εξαπάτησης για ορισμένους που αποσκοπούσε στην αποκόμιση κερδών, και τέλος ως ένα μέσο ψυχολογικής χειραγώγησης των μαζών που βασιζόταν στον φόβο του θανάτου και της καταστροφής. Στο ημερολόγιο των Μάγια με το τέλος του δέκατου τρίτου Baktun έκλεινε ένας κύκλος, και πολύ απλά άνοιγε ένα νέο Baktun.
Οι Μάγια είχαν εμμονή με τη μέτρηση του χρόνου (εξ ου και τα τρία ημερολόγια) και την αστρονομία. Οι μετρήσεις τους ήταν απίστευτα ακριβείς. Υπολόγισαν ότι η Γη κάνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον ήλιο σε 365,242 ημέρες, όταν η σύγχρονη επιστήμη την έχει προσδιορίσει σε 365,242198 ημέρες. Ήταν επίσης εξαιρετικά προληπτικοί. Πίστευαν ότι μια συμφορά του παρελθόντος θα επαναληφθεί στο μέλλον την ίδια ημερομηνία. Ακριβώς ότι αντιπροσωπεύει για τους σύγχρονους προληπτικούς η Παρασκευή και 13.
(περισσότερα για την Αυτοκρατορία των Μάγια και την εξέλιξη των αριθμών εδώ)
Πηγές:
Sharer Robert J., and Loa P. Traxler, The Ancient Maya: Sixth edition, Stanford University Press, 2006.
Schmidt Peter , Mercedes de la Garza, Maya civilization, London: Thames and Hudson, 1998.
